Splendor Librariarum 2. Losy bibliotek rezydencjonalnych na terenie Polski

Data rozpoczęcia: 2009-05-05

Czas wystawiania: 10.02 - 30.04.2009 r.

W gmachu Biblioteki Głównej Uniwersytetu Gdańskiego odbyła się druga z cyklu Splendor Librariarum, wystawa dotycząca losów bibliotek rezydencjonalnych na terenie Polski. Na ekspozycji zaprezentowano te biblioteki zamków i pałaców, którym szczęśliwie udało się przetrwać pierwszą połowę XX wieku, okres szczególnie trudny w historii Polski. Przedstawiono obiekty bardziej lub mniej znane, częściowo zapomniane i nie zawsze w pełni ocalałe. W wielu przypadkach odegrały one istotną rolę w kształtowaniu pamięci o historii i kulturze naszej Ojczyzny. Często towarzyszyły doborowym kolekcjom dzieł sztuki, niejednokrotnie współtworząc zbiory o charakterze protomuzealnym. Obecnie tylko część z nich, dumnie może prezentować swe pierwotne księgozbiory w zabytkowych i pięknych wnętrzach.
O innych, bezpowrotnie zniszczonych bibliotekach rezydencjonalnych na terenie Polski pamiętamy tylko dzięki przekazom historycznym i fragmentom zachowanych, często rozproszonych zbiorów. Tak więc ekspozycja podjęła próbę przybliżenia również bibliotek z dawnych terenów wschodnich Rzeczypospolitej – obszaru niezwykle obfitego w domowe księgozbiory i jednocześnie bezlitośnie potraktowanego przez wojny. Odrębne miejsce przypadło prawie doszczętnie zniszczonym, warszawskim bibliotekom ordynackim. Stworzone z prywatnych zbiorów rodowych, z czasem przerodziły się w prestiżowe instytucje o charakterze naukowym. Nie zapomniano o księgozbiorach polskiej arystokracji, która z różnych powodów zmuszona była wyjechać za granicę, zabierając ze sobą część swoich zbiorów. Za warte uwagi uznano księgozbiory królewskie, które choć stosunkowo niewielkie i mało poznane, odegrały pewną rolę w dziejach polskich bibliotek. Zaprezentowano także najciekawsze biblioteki rezydencjonalne rodów niemieckich ze Śląska i Pomorza.
Obok zdjęć prezentujących widoki rezydencji, komnaty biblioteczne i wybrane pozycje z ich księgozbiorów, oraz opisów z ich historią, stanowiących wspólnie trzon wystawy, na szczególne zainteresowanie zasługują prezentowane na ekspozycji starodruki znajdujące się w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Gdańskiego. Znaki własnościowe wskazują na ich przynależność do często znakomitych polskich kolekcji rodowych, także tych najważniejszych, prezentowanych na wystawie. Wyboru starodruków dokonano w oparciu o katalog proweniencji opracowany przez Oddział Zbiorów Specjalnych Biblioteki UG.
Na ekspozycji nie znalazła się większość bibliotek rezydencjonalnych, które nie przetrwały pożogi wojennej i popadły w ruinę, bądź takich, których pierwotne miejsce przechowywania uległo daleko posuniętym przekształceniom, a ich księgozbiory zostały zniszczone, bądź znacznie rozproszone. To właśnie tym niezachowanym zbiorom poświęcono centralne miejsce ekspozycji, w którym umieszczono wielkoformatowe zdjęcia przedstawiające ruiny rezydencji oraz rozsypano archiwalne ujęcia nieistniejących już komnat bibliotecznych.
Obok tak znanych bibliotek jak na przykład kórnicka, nieborowska, łańcucka, czy znajdująca się od ponad 100 lat w Krakowie, a tworzona pierwotnie w Puławach biblioteka Czartoryskich, na wystawie zobaczyć można było biblioteki pałacowe z Kozłówki, Gołuchowa, Wilanowa, Klemensowa, Dzikowa, Krasiczyna, Skierniewic, Rogalina, jedyną w swoim rodzaju bibliotekę w stylu zakopiańskich w Kluczkowicach, biblioteki rodów niemieckich z Pszczyny, Mosznej i Pławniowic oraz Bibliotekę Stanisławowską z Zamku Królewskiego w Warszawie.

Projekt plakatu Dominika Skutnik

Autor wystawy: Małgorzata Kobylańska, Dominik Zieliński

Zdjęcia z wystawy:

Wszystkich zdjęć: 13